Radiografía dun cigarro. XXXI Congreso ENCIGA [3]

"A adolescencia é unha etapa fundamental para tomar conciencia dos hábitos de vida saudables, xa que os cambios cerebrais (na codia pre frontal),  nesta etapa da vida, son moi importantes e relaciónanse coa capacidade de tomar decisións. Deixar de fumar ou non comezar, é unha decisión que favorece moito a saúde. Unha información axeitada sobre os compoñentes e as consecuencias do tabaco é fundamental para previr o tabaquismo e  poderalles axudar a tomar decisións libremente e a resistir a presión social que favorece o seu consumo.

O tabaquismo segundo a OMS é unha enfermidade adictiva crónica. A capacidade do tabaco para xerar dependencia débese á nicotina, que activa funcións cerebrais no sistema de  pracer/recompensa. Hoxe son coñecidos os efectos do tabaco sobre o organismo: provoca  importantes patoloxías agudas e crónicas: pulmonares, coronarias, cerebro-vasculares, úlceras, cancro, etc.. Aínda así, moitas persoas comezan a fumar adquirindo o hábito. Cada cigarro aumenta a dependencia e prexudica seriamente a saúde. Por que o fan?

O propósito deste proxecto é aproximar o alumnado ao traballo de investigación para adquirir hábitos saudables. Dun xeito sinxelo e coa axuda de materiais moi comúns, os estudantes inician pequenas investigacións baseándose nos pasos do método científico, emitindo hipóteses de estudo, experimentando e chegando a conclusións. Deste xeito preténdese espertar a curiosidade pola investigación e que valoren a importancia e os beneficios para a saúde de non adquirir o hábito de fumar. Con este traballo aprenderon como funciona o aparello respiratorio, as substancias que compoñen o fume do tabaco, os efectos prexudiciais que ten para a saúde e os beneficios de non fumar.

 Obxectivos

• Coñecer e experimentar como funcionan os pulmóns e as vías respiratorias.
•  Informar  e sensibilizar sobre as consecuencias de fumar.
•  Coñecer os beneficios de non fumar e reflexionar sobre as consecuencias e os riscos do tabaco.
•  Investigar sobre as substancias que compoñen o tabaco e os seus efectos prexudiciais para a saúde.
• Coñecer a composición do fume do tabaco e relacionalo cos efectos que produce na saúde o hábito de fumar.
•  Desenvolver actitudes críticas sobre os efectos do tabaco.

As hipóteses e algunhas preguntas que nos formulamos neste traballo foron: Que ten o tabaco que o fai tan prexudicial para a persoa fumadora e para o seu entorno? Cal é a composición do fume do cigarro? Que sustancias perigosas contén? Que efectos producen sobre o organismo? Como actúa a nicotina a nivel cerebral para xerar unha adicción tan potente? Axúdanos a resolver os nosos  problemas? Fumar mellora algo a nosa vida? Pode o tabaco funcionar como insecticida? Tendo en conta estas cuestións, investigamos sobre elas coa información presente na rede e fixemos comprobacións mediante sinxelas experiencias con distintos materiais como a realización da maqueta do aparato respiratorio e a das “botellas fumadoras” para comprobar a presenza de alcatrán no fume do tabaco".

Boletín das Ciencias, 86, 26. Fernández García-Basterra, Natalia

[Aproveitemos esta entrada para lembrarmos aquela Marela tarabela de 2008, dedicada ás adiccións e prevencións]

O universo dos plásticos. XXXI Congreso ENCIGA [2]

"O termo “plástico” abarca unha serie de materiais sintéticos e semisintéticos que se utilizan para innumerables aplicacións. Miramos ao noso arredor e vemos plástico. Encontramos plástico nos envases, na roupa, nos coches, nos móbiles, nos dispositivos médicos, etc.

Os plásticos son materiais orgánicos, como o algodón, a la, a madeira ou o papel. Obtéñense por un proceso de polimerización a partir de materias primas naturais como o petróleo, o carbón, o sal ou a celulosa, entre outras.

O plástico pódese moldear durante a súa fabricación, o que permite fundilo, prensalo ou extrusionalo para obter diferentes formas, como fibras, tubos, láminas, placas, botellas, caixas, etc. Porén, a diferenza doutros residuos, os plásticos non se descompoñen nin podrecen coa auga, polo que permanecen nos vertedoiros durante centos de anos sen desaparecer. Por este motivo, a eliminación dos residuos plásticos ten que pasar por solucións como a reciclaxe para fabricar novos obxectos, para xerar electricidade ou para obter combustibles.

O primeiro gran reto é a súa recollida selectiva, é dicir, que os separemos do resto do lixo e os depositemos no contedor axeitado. Isto require a colaboración de todos, porque este primeiro paso é imprescindible.

A exposición que presentamos neste XXXI Congreso de ENCIGA consta dunha serie de carteis, que se elaboraron en 2015 no marco das actividades do proxecto Toc Toca Ciencia, nos que se abordan, de xeito moi sinxelo, distintos aspectos relacionados cos plásticos:

•  Importancia dos plásticos como substitutos doutros materiais utilizados ata a súa aparición.
•  Que son, e de que materias primas derivan.
• Como se obteñen mediante un proceso de polimerización.
•  Propiedades que os fan idóneos para moitos dos seus usos.
• Aditivos que se utilizan na súa fabricación e que modifican as súas propiedades, o que permite obter os máis variados obxectos.
• Os plásticos e o medio ambiente: a súa toxicidade e as dificultades para a súa eliminación natural e para a súa reciclaxe.
• Os tres “R” para os plásticos.
• Formas de reciclaxe.
• Tipos de plásticos e clasificación dos mesmos.
•  Termoplásticos e os seus usos.
•  Termoestables máis comúns e os seus usos.
• Os elastómeros.
• Os bioplásticos como alternativa aos plásticos de uso na actualidade.

Expóñense, ademais, os mais variados obxectos clasificados en función do tipo de plástico que os compoñen dende bolsas e recipientes, ata prendas de roupa, CDs, gafas ou utensilios de cociña".

Boletín das Ciencias,86, 25. Vilas Iglesias, Eva María

Bótalle unha ollada (1)

Plásticos. Un idilio tóxico / Susan Freinkel.

Referencias:
de Gabriela A. Vázquez Rodríguez: "El libro de Susan Freinkel, Plástico – Un idilio tóxico (Tusquets Editores, México, 2012), sigue con esta tradición y cuenta el romance que la humanidad mantiene con los plásticos desde la invención del celuloide (en 1869) hasta la actualidad. Esta periodista estadounidense se valió de una investigación sólida, enriquecida con numerosas anécdotas y entrevistas, que presenta de una manera amena y fluida para un público amplio y no forzosamente interesado en temas ecológicos.
/.../
La autora usa como pretexto ocho artículos que nos son familiares –el peine, la silla, el frisbee, la bolsa de perfusión intravenosa, el encendedor desechable, la bolsa del supermercado, el envase de bebidas y la tarjeta de crédito– para exponer la historia de los plásticos con todos sus claroscuros. Así, la autora inicia el relato con el celuloide, cuya síntesis fue impulsada por la necesidad de encontrar sustitutos de materiales naturales como el marfil o el carey, codiciados para la manufactura de objetos populares hacia finales del siglo XIX tales como las bolas de billar, las peinetas femeninas y, en general, los artículos de tocador. Como suele suceder al inicio de los idilios, la humanidad rebosaba de optimismo al conocer a los plásticos, que de inmediato fueron considerados una versión mejorada de los materiales naturales. Todavía hacia 1945, los plásticos eran vistos como el material con el que se construiría el mundo colorido e incorrosible del futuro: un mundo en el que las naciones serían independientes de la distribución azarosa de los recursos naturales." [ler máis...]

Astronomía na aula. XXXI Congreso ENCIGA [1]

O XXXI congreso de ENCIGA animounos a compartir algunhas das actividades e exposicións que fomos confeccionando desde que puxemos a andar o Toc-toc. Irémolas lembrando estes días, acompañadas do texto publicado no programa do Congreso.

Polo demais, o noso agradecemento a todos os participantes, relatores e conferenciantes, á dirección de ENCIGA e a Paulino, o seu presidente. Para as compañeiras que toman o relevo: moitos ánimos.

" A Axencia Espacial Europea, a través de ESA Education, ofrece numerosos recursos e diversas actividades de formación para profesorado de primaria e de secundaria, cos que pretende achegar a astronomía e a investigación espacial ás aulas. 

Tras participar no ESA Summer Teachers Workshop de 2015 xurdiu a idea – xa compartida no XXVIII congreso ENCIGA celebrado en Sarria -  de realizar este proxecto co alumnado da materia de Cultura Científica de 1º de bacharelato no curso 2015/2016  no marco das actividades do 50 cabodano de don Ramón Aller.

Nesta exposición resúmense os dous traballos realizados: modelo dun sistema binario e  demostración experimental da segunda lei de Kepler. Ambos os proxectos consistiron nunha pequena demostración experimental que serviu de pretexto para realizar unha indagación na Internet e en bibliografía especializada, así como para elaborar vídeos con Camtasia Studio e pósters en formato dixital co software Open Office Draw. Incidiuse na importancia de citar as fontes empregadas así como a autoría das imaxes.

Empregáronse aproximadamente dez sesións de clase, dúas para o traballo experimental e oito para a busca de información e elaboración de materiais. Dado que as sesións se impartiron no laboratorio e na aula de informática, a avaliación do proxecto, que resultou moi satisfactoria, puido realizarse ao longo de todo proceso".

Boletín das Ciencias,86, 23. Reboiro López, Ana

Con B de ciencia (5): La historia en cómic de la cerveza.

Mergullarse na historia da cervexa é -traducindo a páxina 169- "mergullarse de cheo nas infinitas e cambiantes correntes das forzas agrícolas, climáticas, sociais, relixiosas, económicas, xeográficas, científicas e ideolóxicas".

A BD que nos ocupa responde con rigor e amenidade á esixencia da divulgación histórica e, como tal, a unha parte importante da historia científica. A auga e o cereal están na base da alimentación humana. A súa produción, transformación e conservación evolucionan conforme avanzan a experiencia, a experimentación, o coñecemento...

Percorrer a historia da cervexa sérvenos para ver como o vai nacendo o saber científico arredor dun produto básico e como a ciencia permite explicar e mellorar o produto. O que antes só se podía explicar pola maxia e/ou a relixión (quen convertía o cereal e a auga nun nutritivo e saboroso líquido?), pouco e pouco, vai desvelando os seus segredos para que a humanidade poida controlar e optimizar ese proceso.

As infusións, as bacterias, o lévedo, o lúpulo, a fermentación, o alcol... A ciencia explícaos e esta BD explica esa ciencia (e moitas cousas máis).

HENNESSEY, Jonathan, SMITH, Mike & McCONNELL, Aaron (2017): La historia en cómic de la cerveza : la bebida favorita del mundo desde el 7000 a.C. hasta la revolución de la cerveza artesanal hoy en día. Principal de los Libros. Mallorca.

A Marela do 50º de D. Ramón M. Aller

Co gallo da celebración no noso centro do XXXI Congreso Enciga, volvemos imprimir o número 20 d’A Marela Tarabela. Está dedicado ás actividades realizadas con motivo do 50 aniversario do falecemento de don Ramón Mª Aller Ulloa.

Pódese ler ou baixar en PDF premendo aquí.

Tamén se lle pode botar unha ollada ao primeiro que elaboramos sobre D. Ramón. Fora en 2009, con ocasión do Ano internacional da astronomía.

CienciAtiras (34): Radicais

Radicais

de SBMC-cómics.

Grazas a El Guindilla.